เขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่าดงใหญ่ จังหวัดบุรีรัมย์
ในทุ่งหญ้ากว้าง เราอยู่ห่างเพียงสายลมกางกั้น มองด้วยตาเปล่า ร่างของเขาดูกำยำล่ำสัน วงเขาโค้งคมน่าเกรงขามลำตัวใหญ่โตสีดำเป็นมัน อากัปกิริยาที่มองมานั้นสงบนิ่ง สง่างามราวกับเจ้าป่า ใจกลางเขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่าดงใหญ่ ผมพบภาพนั้นโดยไม่ได้เตรียมตัวล่วงหน้า ระยะ 20 เมตรนับว่าใกล้มาก ขณะเผชิญหน้ากระทิงตัวโตเช่นนั้น มันเป็นเช้าวันแรกที่มาเยือนดงใหญ่ ต้นน้ำลำธารซึ่งเหลือเพียงผืนสุดท้ายของจังหวัดบุรีรัมย์ การได้เห็นชีวิตอันงดงามดังกล่าว อารมณ์จึงทั้งรื่นรมย์และอิ่มเอมใจ ย้อนเวลากลับไป คำว่า “ดงใหญ่” มีความหมายเหมือนดั่งชื่อ คือ เป็นป่าดิบดงทึบกว้างใหญ่ เชื่อมต่อเป็นผืนเดียวกับเขาใหญ่ ทับลาน ปางสีดา ตาพระยา และส่วนหนึ่งของผืนป่าราชอาณาจักรกัมพูชา ผืนป่ากว้างใหญ่เช่นนี้ จึงเป็นบ้านอันสมบูรณ์ของชิวิตมากหลายจากคำบอกเล่าของพรานรุ่นเก่าๆ ฝูง “กูปรี” สัตว์ป่าสงวน 1 ใน 15 ชนิดของบ้านเรา ชีวิตซึ่งเหลือรอดน้อยนิดบนโลกใบนี้ ก็เคยอาศัยอยู่ที่นี่ จนเมื่อสงครามลุกลามไปทั่วอินโดจีน บ้านเรามีการตัดถนน “เพื่อความมั่นคง” หลายสาย ผืนป่าก็ค่อยๆ ถูกบุกเบิกแผ้วถางตามสองข้างทางเข้าไป ในช่วงสงครามอุดมการณ์ พรรคคอมมิวนิสต์แห่งประเทศไทย (พคท.) เคยเข้ามาตั้งฐานที่มั่นเคลื่อนไหลในดงใหญ่ พ.ศ 2520 กองกำลังเขมรแดงที่พ่ายแพ้เวียดนามก็ข้ามมาหลบภัยตามแนวชายแดนแถบนี้ และเมื่อสงครามสงบลง ป่าอันอุดมก็ถูกสัมปทานทำไม้ ตามด้วยผู้คนที่เข้ามาก่นถางทำนาไร่ …